De cactusgrondvink is een zangvogel en een van de bekende darwinvinken waarop Darwins evolutietheorie door natuurlijke selectie is gebaseerd. Het verenkleed van vrouwtjes en jongen is grijsbruin met vlekken. Mannetjes zijn zwart met bruine ondervleugels. Cactusgrondvinken hebben een opvallend korte staart en een lange snavel die iets gebogen is. De gespecialiseerde snavel maakt het mogelijk om nectar te verzamelen van de cactussoort Opuntia helleri. Ook eet de cactusgrondvink pulp, fruit en insecten. Paartjes nestelen in de cactus en broeden na regenbuien, wanneer er voedsel in overvloed is.