De helmparelhoen heeft een rond lichaam met een donkergrijs verenkleed. Zijn naam komt van de witte stippen op zijn veren en de benige knobbel op zijn kleine kop. In groepen scharrelend eet de helmparelhoen voornamelijk zaden, insecten en andere kleine dieren. Hij kan kleine afstanden vliegen, maar rent voor roofdieren liever weg. Zijn nest op de grond is verborgen, zodat nestrovers niet bij de eieren of jongen komen. Hij deelt het nest met soortgenoten, waar ze samen zo’n dertig eieren in leggen.